Tüm dünyadaki Müslüman aleminin bildiği üzere kılınan vakit namazlarından sonra dua yapılmadan önce çekilen sayılı riyazete Tesbih çekmek ya da tesbihat adı verilmektedir. Namaz sonrası çekilen riyazet 33 adet olmak kaydıyla Suphanallah, Elhamdülillah ve Allahuekber tesbihatları da İslam Literatüründe tehlil-takdis-tekbir olarak isimlendirilirse herhangi bir mahzur olmaz.
Bazı rivayetlere göre Tesbih cekmek Hz. Peygamber (SAV) döneminden gelen bir haslet olarak bazı Hadis-i Kutsi ‘ler de anılırken bazı Hadis-i Kutsi ‘ler de elle Tesbih çekmek olayının daha efdâl olduğu buyrulmuştur. Anlaşılacağı üzere Ebu Safiyye (RA) zeytinden ve/veya ufak taşlardan tespih tarzı objeleri kullanıldığı bazı kaynaklarda olsa asıl Tesbih çekmek konusu hicri 2. asırda İslam toplumlarında yer bulmaya başlasa da 5.asırdan itibaren günümüze kadar bu eski ve kültür hazinesi haline gelen bir yapıya kavuşmuştur. Tesbih tane sayısı ilginçtir ki Yunanlılarda 17 adet iken İran gibi Şii bölgelerinde 45 adetlik Tesbihler kullanılmaktadır.
Medreselerde İslam ilmi zenginliklerinin artması daha derin ibadet ve zikir konusunun Müminler arasında ciddi anlamda yer edinmeye başlamasından sonra yalnızca namaz sonrası çekilen riyazetler dışında Tesbih cekmek zamanları ve farklı sayılar ortaya çıkmaya başlamıştır.
Bu arada bahsetmeden geçemeyeceğimiz bir detay da Tesbih geçmişinde Hıristiyanlıkta biraz Musevilikte biraz da hak olmayan Şamanizm ve Hinduizm gibi İslam dışı birçok dinlerde kimi 33 adet Tesbih çekmek için kimi ise 108 adet Tesbih çekmek için kullanılır.
Aslında bir bakıma Tesbih çekmek bir bakıma Allah u Teâlâ’nın huzurunda namaz kıldıktan sonra Ayet-i Kerimede buyrulduğu üzere ” Kalpler yalnızca Allah u Teâlâ’ anmak ile huzur bulur” emriyle Tesbih çekme konusunu Allah u Teâlâ ile zikir ve meşk haline gelmiştir.
Çok ilginç gelebilir ama dünya genelinde Tesbih koleksiyonculuğu müessesesi oluşmuş ve ciddi manada bu koleksiyonun tanınırlığı ve geçerliliği vardır. Ayrıca fiziksel bazı hastalık yâda rahatsızlıklara iyi geldiği neredeyse su götürmez bir unsur haline gelmiştir. Mesela Kehribar malzemesinden yapılan Tesbih ‘in vücut ateşini düşürdüğü bilinmektedir. Gene Kuka ağacından yapılan Tesbih aynen misvak ‘ın diş temizliği gibi elde bakteri bırakmadığı açıklanmıştır. Son bir örnek vermek gerekirse pelesenk ağacında yapılan Tesbih inanılmaz derecede muhteşem bir sakinleştirici koku yaymakta hem ortamın hem de rahatsızlığı olan varsa bu sıkıntıları da giderebilmektedir.
Tesbih üretimi ve kullanımında birçok teknik ve manası farklı kelimeler kullanılmaktadır. Mesela “sarhoş Tane” denir. Tek bir adet Tesbih tanesine Habbe denir, bu taneler 5-11 milimetre kalınlığında olsa da küçük taneli Tesbih’lere Zenne Tespihi denir.
Tesbih 99 adet ise 33 adette bir araya kona objeye Nişane denmektedir. İlginçtir ki Teşbih ‘in iki ucunu birleştiği an başını bağlama esnasında konan parça biraz yassıdır ve İmame denir.
Eğer ki Tesbihi yapan kişinin isteğine göre püskül konmamış onun yerine kordon şeklinde bir sistem yapılmış ve onun üstüne şık bir parça konmuş ise o durumda da bu aparata hatime denmektedir.
Eğer Tesbihi imamesinin üstüne püskül yapılmış ise o zaman o püsküle kamçı ismi de verilmektedir.
Bir cevap yazın